Auteur: Bram Bronneberg ● bram.bronneberg@cgi.com
Heb je wel eens het gevoel dat er niet naar je geluisterd wordt, ook al ben jij de materiedeskundige? En dat uiteindelijk dan precies datgene misgaat waar jij voor waarschuwde? Met als dank dat jij daarna de bende mag opruimen; jij was tenslotte de expert?
Geen prettige situatie en voor velen herkenbaar.
Maar er is een geheim om dit te veranderen …
co-leiderschap.
Inleiding
Ik denk dat er maar weinig testers echt gezien worden als een cruciaal onderdeel van een scrumteam. Ik heb de laatste jaren in en samen met tientallen scrumteams gewerkt en daar zag ik keer op keer gebeuren dat het testen niet serieus werd genomen. De organisatie sloegen waarschuwingen over haalbaarheid van testen binnen de sprint en dergelijke in de wind met als gevolg dat de sprint niet volledig ‘done’ werd opgeleverd. Men ziet testen vaak als een beperkende factor of een laatste fase waarin grondig gesneden kan worden. Er heerst een negatief sentiment ten aanzien van testen. Dit is echt ontzettend jammer. Ik geloof dat dit negatieve sentiment kan verdwijnen door co-leiderschap.
Leiderschap
In scrum is co-leiderschap het antwoord! Maar, zul je zeggen, draait scrum niet om een team zonder een formele hiërarchie?
Een scrumteam kent inderdaad geen leider. Maar het is mijn overtuiging dat leiderschap essentieel is in scrum. Leiderschap, wat is dat dan eigenlijk? Het eerste waar je aan zult denken bij leiderschap is de personificatie daarvan in een leider. Een persoon, en dan niet zomaar een persoon. Een bijzonder persoon. Waarschijnlijk roept het woord leider een heleboel namen op in je gedachten. Julius Caesar, Alexander de Grote, Muhammad, Jezus Christus, George Patton, Erwin Rommel, Bill Gates, Steve Jobs, Mahatma Gandhi, Kofi Annan, Nelson Mandela en ga zo maar door. Allemaal voorbeelden van grote leiders in verschillende gebieden. Bijvoorbeeld leiders op het gebied van religie, de handel, geopolitiek. Waarom zijn deze leiders goede voorbeelden? Omdat ze richting geven aan een groep naar een gezamenlijk doel. Ze inspireren en geven een zetje in de goede richting.
Maar ik wil het over leiderschap hebben, niet over leiders. Leiderschap wordt vaak gedefinieerd als de som van eigenschappen waardoor een groep naar een gemeenschappelijk doel kan werken. En dit is eigenlijk precies wat we in scrum willen bereiken. Wij als team werken aan een gemeenschappelijk doel: de sprint afronden. En we hebben daarbij een vorm van leiderschap nodig. Scrum heeft leiderschap nodig zonder een leider!
Er zijn theorieën rondom leiderschap die verder gaan dan de focus op één leider. Ze spreken van een aantal vormen, zoals gedeeld, horizontaal, collectief, gedistribueerd of collaboratief leiderschap. De meeste van deze vormen komen neer op een structuur, waarin meerdere individuen of groepen elkaar beïnvloeden om een gemeenschappelijk doel te bereiken. Na wat onderzoek op internet was ik verbaasd dat er maar heel weinig te vinden is hierover. Onderzoeken naar leiderschap bleken gefocust te zijn op individueel leiderschap. Ik heb echter wel voldoende onderzoek kunnen vinden om mijn praktijkervaringen te staven. Zo kende het oude Rome een bloeiende periode van vier eeuwen waarin het bestuur berustte op de principes van co-leiderschap.
Co-leiderschap in scrum
Terug naar het ‘for Scrummies’ onderdeel. Wat wil ik jullie laten inzien? Ik wil dat jullie je realiseren dat leiderschap een belangrijk onderdeel is van succesvolle scrumteams. Maar waarom dan? Denk er eens over na. Waar gaan we naartoe als we geen richting zouden hebben? Waarom zouden we werk verzetten als we niet geïnspireerd zijn? Ik bedoel niet dat de productowner richting moet geven met de scope. Of dat de scrummaster richting geeft aan het proces. Ik heb het over teamleden die elkaar inspireren en precies dat noodzakelijke zetje geven om het beste uit elkaar te halen. Een goed voorbeeld dicht bij huis is het teamlid met analytische vaardigheden die ook de risico’s en kwaliteitsaspecten begrijpt. Hij of zij moet iedereen bewust maken dat kwaliteit essentieel is om een goede oplossing te creëren. Dus dat iedereen ook begrijpt dat er keuzes gemaakt worden in de planning om dit te behalen. Deze mensen zijn nog altijd heel vaak de testers.
Ik denk dat een scrumteam een vorm van collaboratief leiderschap nodig heeft waarin ieder lid naar voren kan stappen als leider waardoor hun specifieke kwaliteiten een positief effect heeft op het team en daarmee op het gemeenschappelijk doel. Hoe vaak horen we testers niet klagen dat hun waarschuwingen in de wind geslagen worden door het team of de product owner. Waarom is het dat veel van hen niet in staat zijn om de rest in te laten zien welke risico’s meespelen en welke acties daarop gezet moeten worden? Ik denk dat dit nu juist het voorbeeld van gebrek aan leiderschap bij de testers is. En ik begrijp dat dit niet iets is dat je van de ene op de andere dag kan veranderen. Het bekwaam worden in deze leiderschapsrol moet een stip op de horizon van ieder teamlid worden. Het pad er naartoe zal voor iedereen anders zijn. Ik zal je wat tips geven om je te ondersteunen op je reis.
Tips om co-leider binnen scrum te worden
- Wees zelfverzekerd! – Vertrouw op je kennis en kunde. Poets je kennis op met trainingen, wanneer je van mening bent dat je iets mist. Wanneer je ervaring mist, ga je naar vakgroepen of pak je een extra projectje ernaast om te oefenen.
- Wees trots! – Sta achter je werk en je vakmanschap. Laat mensen je niet betuttelen, zeker het management buiten je team niet.
- Wees een voorbeeld! – Zorg dat je niet die persoon bent die ja zegt en nee doet. Zorg dat je eigen werk altijd op orde is.
- Door zelfverzekerd, trots en een voorbeeld te zijn zien mensen je als leider.
Besluit
Mensen kunnen de leiding nemen, ook al zijn ze niet verticaal of hiërarchisch de baas. Ieder teamlid moet in staat zijn om leiderschap te laten zien voor het team in hun vakgebied. Dit kunnen ze doen door oprecht te geloven in hun vakmanschap en dit ook uit te stralen. Dan zal je door het team gezien worden als iemand met leiderschapskwaliteiten, iemand die richting kan geven vanuit het perspectief van zijn vakmanschap. De bedoeling is dat iedereen in het team die leiderschapsrol op zich neemt. Dat is co-leiderschap. Dit zal ervoor zorgen dat de teamleden beter naar elkaar gaan luisteren en van elkaar gaan leren. Dus sta op als leider, maar stel je open om geleid te worden!
Je zegt in je inleiding dat testers niet serieus genomen worden, sprints niet done worden opgeleverd (omdat een testadvies in de wind geslagen werd), testen vaak als beperkende factor gezien wordt en er een negatief sentiment rondom testen is.
Interessant en dat is vaak ook mijn observatie. Maar wat is in jouw ogen de oorzaak van deze situatie? Je zegt dat “een (co-)leider zijn” de oplossing is. Welk probleem los je hiermee op? Op zich kan ik het wel destilleren uit je stuk, maar ben toch benieuwd wat de oorzaak is dat testen in veel gevallen niet serieus genomen wordt…
Jammer om te zien dat we inderdaad dezelfde observaties hebben moeten maken. Ik benoem inderdaad dat een co-leider een goede oplossing is.
Maar je vraag is wat de oorzaak is dat testen (of een andere competentie) in veel gevallen niet serieus genomen wordt.
In mijn ervaring is de populatie van testers vaak niet Multi inzet, ze zijn bijvoorbeeld niet in staat om iets te ontwerpen of programmeren. Terwijl, vaak onterecht, een ontwerper of programmeur wel in staat is om te testen. Dit geeft een scheve verhouding binnen het team. Hoe waardevol de een tegenover de ander gezet kan worden.
Ook zie ik dat testers vaak junior zijn tegenover programmeurs die vaak senior zijn. Hierdoor zijn junior testers niet altijd in staat om kwaliteit te promoten binnen het team en wordt dit dus “laag” gewaardeerd.
Kijkend vanuit Scrum Masters of zelfs project managers zien we dat deze regelmatig geconfronteerd worden met bevindingen en blokkeringen uit het testen welke het project “ophouden”. Terecht natuurlijk dat dit bevonden wordt en dat er iets aan gedaan moet worden. Het zet echter toch een emotie neer waardoor slechte SM’s en PM’s testen niet als waarde toevoegend zien maar als een belemmering.
Dit zijn enkele van de belangrijkste oorzaken die ik tegengekomen ben. Ik hoor graag of je er ook nog een paar met ons wilt delen.
Bram, je hebt hier een goed punt, maar ik denk dat die co leiderschap in alle type projecten belangrijk is. Hoe sterker je je voelt, hoe beter er naar je geluisterd wordt. Wat wel anders is, is dat testmanagement ontbreekt in een kleiner scrumteam en dat is nu net de groep testers die het sterk zijn in hun genen hebben zitten. Aan de andere kant belemmerd dat dan vaak weer het zich sterk maken van de testers stopt. De strekking van je verhaal, nl. geloof in je kunnen en dat naar buiten brengen helpt bij het serieus genomen worden is zeker waar en goed weer eens te lezen.
Een hele goede toevoeging inderdaad Jacques, de wegvloeiende rol van Testmanagers zorgt er ook voor dat de mondige kwaliteit-evangelisten uit beeld raken.
En inderdaad is co-leiderschap voor alle projectvormen een belangrijke factor. Scrum is er wel één die heel goed hiervan profiteert aangezien daar formeel leiderschap wegvalt.
Wat een boeiende observaties. Ik heb die ervaring helemaal niet. Ik vind juist dat in Scrum teams testen heel serieus wordt opgepakt. TDD is daar een prima voorbeeld van, ook denk ik dat de de succesratio van agile projecten voor zichzelf spreekt. Het slagingspercentage van Agile trajecten is significant hoger dan de ‘ ratio van een traditionele aanpak. Dus er zal toch wel iets goed gaan ;-). Wetenschappelijk gezien zou er misschien wel een correlatie waar te nemen zijn tussen de verminderde aandacht door testprofessionals en die hogere succesratio:-) :-).
Zelf voel ik me helemaal juist wel gehoord word en serieus genomen in een agile werkomgeving. Ik heb juist de indruk dat de afgelopen jaren ik pas echt serieus genomen word, doordat ik mee mag denken over testvraagstukken die in een enthousiast team leven. Vanaf ontwikkeling tot en met alles wat er na komt, en over het hele spectrum van uitdagingen die komen kijken bij de aanschaf pakketsofware, in co-producties, outsourcing, mobiel, hybride vormen van ontwikkelen etc. etc. Ik ervaar het als een snoepwinkel. Daarvoor deed ik alleen maar mijn TMap en ISTQB kunstjes.
Als ik testen bespreek in agile teams wordt er juist heel serieus meegedacht door het hele team. Maar een voorwaarde is wel dat je als expert meer inbrengt dan de andere teamleden om niet alleen als leider te worden aangewezen, maar ook te worden geaccepteerd. Tja mensen, je krijgt het niet voor niets! Als tester moet je dan inderdaad meer in te brengen hebben dan een ISTQB en TMAP samenvatting die ze zelf ook hadden kunnen lezen (de meeste testers moeten overigens zelf ook nog het boek erbij pakken valt me op… pffff). Zou jij in een restaurant gaan eten die zichzelf heeft benoemd als toprestaurant, maar waarbij de koks allemaal een kookboek nodig hebben om hun gerechten bij je op tafel te krijgen? Ik niet!
De eigenschappen die nodig zijn om als tester in agile omgevingen overeind te blijven zijn lastig te ontwikkelen. Dat is waar. Maar het is wel te doen….
*** nu volgt een boodschap van algemeen en commercieel nut ***
In de Testfactor Bootcamp die we bij VX Company aanbieden zien we dat ook. Niet iedereen is in staat om de slag te maken. Maar bij ongeveer 10 tot 15% valt het muntje en staan nadien als tester steviger en effectiever in een project. Dat vraagt een andere leerweg dan we gewend zijn. Het heeft met ervaren en iets ‘uit mensen halen’ te maken dan met kennisoverdracht en training. Wie geïnteresseerd is moet maar eens een keer contact opnemen met me :-).
*** einde van de boodschap van algemeen en commercieel nut ***
De oplossingen die je biedt Bram zijn schijnoplossingen.Oprecht geloven en uitstralen van leiderschap zijn prachtig. Net zoals je voornemen om trots, zelfverzekerd en een voorbeeld te zijn. Maar op geen enkel moment zijn die te veinzen. Dat ben je of dat ben je niet. De weg erheen is die van introspectie, intervisie en de drang om het beter te doen dan de vorige keer, in een sappige melange samengevoegd met een flinke dosis zelfkritiek en luchtigheid. Investeer dus daarin in plaats om proberen trots, zelfverzekerd en voorbeeldig ‘te doen’.
Toedeloe.
Rik
Hoi Rik,
Goed dat ik nu je nummer heb ;). Goede waardevolle platformen om van elkaar te leren zijn zeker nodig in deze markt.
Het zou wat zijn die wetenschappelijke correlatie, kreten als “Testing is dead” komen weer naar boven. ;). Mooi om te zien dat er ook organisaties zijn waar dit helemaal niet speelt. En dat je zelf ook aangeeft veel meer plezier te hebben in de bredere taken die je hebt binnen een Agile team.
Ik denk dat in het geval van senior testers je veel vaker de ervaringen zult zien die jij beschrijft. Je moet echter niet vergeten dat er natuurlijk ook veel “vastgeroeste” tussen zitten die niet om kunnen gaan met die nieuwe vrijheden.
Je conclusie klopt grotendeels, die eigenschappen die mensen moeten laten zien om als co-leider gezien te worden zijn niet te veinzen. Ik denk echter dat er veel meer mensen dit in zich hebben dan jij nu beschrijft, ze hebben alleen een duwtje in de rug nodig met inderdaad zaken als introspectie, retrospectie en intervisie.
Beste Bram,
Wat was mijn teleurstelling groot bij het lezen van jouw artikel. Al jaren proberen tientallen, zo niet honderden testers mij te overtuigen dat Agile en SCRUM de oplossing van alle problemen is. Waterval, gestructureerd, TMap en alles wat enigszins ‘traditioneel’ riekt, kan nooit succesvol zijn en daarom komen ook de testers in de verdrukking. Maar helaas… jouw opening slaat alle hoop uit mijn handen. (Gelukkig laat Rik wel weer wat licht aan de horizon verschijnen ;-).
Maar vervolgens valt me nog iets anders op: de tips die je uit je verhaal destilleert hebben helemaal geen SCRUM kenmerken meer in zich. Ergo: je verhaal had wat mij betreft gewoon ‘Co-leiderschap voor testers’ mogen heten.
Want ook hier gaat het om vakmanschap. Vanuit die kracht zul je langs natuurlijke weg de co-leider worden. Ongeacht welke omgeving of rol dan ook.
En neem van mij aan: veel niet-testende collega’s zitten op dat soort testers te wachten.
Gegroet en Keep Proud!
Hoi Eibert,
Drukken op de zere plek voel je het beste toch? Testers zijn nooit de drijvende kracht geweest achter de beweging van Agile/Scrum, dit was altijd een feestje van de programmeurs.
Maar ik denk dat Rik wel een heel goed punt aanstipt namelijk dat het werken in een Agile omgeving veel leuker kan zijn dan in traditionele omgevingen. Dit veroorzaakt misschien wel die grote promotie uit de test populatie.
Goed om te zien trouwens dat je de co-leiderschap skills voor alle ontwikkelmethodieken van toepassing ziet.
Groeten Bram